جایگاه توزیع سوخت کوچک شهری(پمپ بنزین کوچک مقایس)
روزانه هزاران خودرو در کلانشهرها به پمپ های بنزین مراجعه و سوخت گیری می‌کنند، شماری از این جایگاه های توزیع سوخت در نقاط پرتراکم احداث شده‌اند و صف های نسبتا طولانی که در آنها ایجاد می‌شود، سوخت گیری را برای شهروندان زمان‌بر و البته مشکل آفرین می‌سازد.
در کلانشهر تهران به علت تراکم جمعیتی بالا، زمین موضوع مهمی است با سال‌ها پیشینه و البته دغدغه‌ای تقریبا حل‌ناشدنی به ویژه در بخش‌های خدمات‌رسانی مانند سوخت و توزیع آن که زمین نیاز اولیه آنهاست.
اگرچه در گذر زمان، برای رفع این دغدغه راهکارهایی از جمله افزایش جایگاه توزیع سوخت از نظر دور نمانده، اما مشکل همیشگی یعنی «کمبود زمین» برای ساخت جایگاه جدید، به این دلیل که میل به آسمان و آسمانخراش شدن پیدا کرده است، این اجازه را نمی‌دهد که به‌راحتی جایگاه سوخت جدید دیگری در این کلانشهر احداث شود.
پس از احداث جایگاه‌های تک تلمبه (تک سکو) به عنوان راهکاری برای مقابله با کمبود زمین در حوزه جایگاه‌سازی، ساخت جایگاه‌های فشرده (کمپکت) نیز به عنوان راه‌حلی دیگر در این بخش مورد توجه قرار گرفته.
-
احداث جایگاه‌های فشرده عرضه بنزین در کلانشهر تهران با چه رویکردی انجام شده است؟
توسعه روزافزون شهرها، رشد جمعیت و تقاضای سفر، همچنین افزایش تقاضای دریافت سوخت (بنا به دلایل اخیر) موجب شده است سناریوهای عملی‌تری برای پاسخ به نیاز مردم در حوزه سوخت محور توجه قرار گیرد.
همانطورکه پیش‌تر اشاره شد، زمین «در شهرهای بزرگ»، مهمترین عامل برای ساخت جایگاه است. به عبارتی، باید زمین باشد که جایگاه ساخته شود. در کلانشهر تهران، ساخت یک جایگاه با ابعاد مناسب به دلیل کمبود و گاه نبود زمین، تقریبا ناممکن شده است.
ازسوی دیگر، تعدد سفرهای شهری، زمانی که برای سوختگیری سپری می‌شود، توزیع نامتوازن سوخت در مجاری عرضه سوخت و متعاقب آن تشکیل صف در برخی از آنها، همچنین روند افزایش مصرف بنزین را می‌توان عواملی برشمرد که افزایش جایگاه‌های عرضه سوخت را در این کلانشهر ضروری می‌سازد.
مجموعه این عوامل سبب شده است تا سناریوهایی مثل ایجاد جایگاه‌های تک‌سکو و جایگاه فشرده (کمپکت) مورد توجه قرار گیرد تا به نیاز شهروندان پاسخی مناسب داده شود.
- در ساخت یک جایگاه با ابعاد بزرگ (بزرگ مقیاس) چه مواردی باید رعایت شود؟
مهمترین آن زمین است. زمین مناسبی که باید استانداردهای شرکت ملی پخش فرآورده‌های نفتی را داشته باشد. افزون بر این، سازمان‌هایی مانند حفاظت محیط زیست و شورای عالی ترافیک نیز باید با توجه به استانداردهای خود، این زمین را مناسب ساخت جایگاه تشخیص دهند و مجوز لازم را صادر کنند.
چنین زمینی برای ساخت یک جایگاه با ابعاد بزرگ، در شهرهای بزرگی مانند تهران که بیشتر مناطق آن متراکم از جمعیت و ساخت‌و‌ساز است، حتی با تغییر برخی موارد ازسوی سازمان حفاظت از محیط زیست (کاهش فاصله 50 متر به 20 متر از منازل مسکونی برای ساخت جایگاه) تقریبا وجود ندارد، بنابراین، ساخت جایگاه‌های کوچک‌مقیاس در قالب تک سکو و فشرده (کمپکت) می‌تواند برای سرمایه‌گذار فعال در این بخش، مناسب‌تر و عملی‌تر باشد.
- در استان تهران چه تعداد جایگاه بزرگ مقیاس فعال است؟
در این استان حدود 200 جایگاه بزرگ‌مقیاس فعالیت می‌کند. ساخت جایگاه‌های بزرگ مقیاس در بزرگراه‌ها، آزادراه‌ها و مکان‌هایی از این دست، قابل انجام است، اما در مراکز شلوغ و پرجمعیت با توجه به نبود زمین، امکان ساخت چنین جایگاه‌هایی نیست و جایگاه‌های تک سکو و کمپکت، پاسخگو خواهند بود.
- جایگاه‌های فشرده (کمپکت) بنزین چه ویژگی‌هایی دارد؟
این نوع جایگاه‌ها که به یک کانتینر شبیه است، با هزینه‌ای کم، در فضایی کوچک و در زمانی بسیار کوتاه، قابلیت ساخت و استقرار در مکان‌های مختلفی مانند شهرک‌های مسکونی و نقاط پرجمعیت شهر را دارند و هم اکنون نیز یک نمونه آن به عنوان نخستین جایگاه فشرده عرضه‌کننده سوخت در بازار تره‌بار پیروزی واقع در شرق تهران استقرار یافته است و به شهروندان خدمات‌رسانی می‌کند.
این جایگاه در فضای 800 مترمربع بنا شده است و با دو مخزن 18 هزار لیتری، سوخت‌رسانی به خودروها را انجام می‌دهد. الگویی است که به نظر می‌آید بازتاب و کارایی خوبی داشته باشد. جایگاه احداث شده در بازار تربار پیروزی به گونه‌ای طراحی شده است که می‌تواند دو نوع فرآورده (بنزین یورو 4 و سوپر) را عرضه کند. در این جایگاه، چهار دستگاه خودرو می‌توانند همزمان سوختگیری کنند.
اصطلاح فشرده (کمپکت) به کار گرفته شده در این نوع جایگاه به این دلیل این است که تاسیسات تعبیه شده در آن مرکب از مخزن و تلمبه، در فضایی شبیه کانتینر قرار دارند و می‌توان آن را در فضای کمی دایر کرد.
- برای افزایش جایگاه‌های فشرده برنامه‌ای وجود دارد؟
همان طور که پیش‌تر اشاره شد، 200 جایگاه برای خدمت‌رسانی به شهروندان استان تهران فعالیت می‌کنند. برخی جایگاه‌ها به دلیل قرار گرفتن در طرح تعریض بزرگراه‌ها و پل‌ها، جمع‌آوری و تا حد ممکن جایگزین شد، اما با توجه به رشد روزافزون تقاضا به سمتی باید حرکت کنیم که به این تقاضاها پاسخ داده شود.
توجه به این موضوع در جهت سهولت خدمت‌رسانی به مردم در حوزه تامین و عرضه سوخت، دستگاه متولی را بر آن داشت که به احداث جایگاه‌های کوچک‌مقیاس توجه کند و در این حوزه از توان بخش خصوصی بهره گرفته شود.
پیرو همین موضوع، بخش خصوصی برای ایجاد جایگاه‌های کوچک‌مقیاس تفاهم‌نامه‌ای در جهت گسترش بهره‌گیری بیشتر از جایگاه‌های فشرده با شهرداری امضا کرده است که انتظار می‌رود در آینده‌ای نه چندان دور مردم بتوانند از این نوع جایگاه‌ها برای سوختگیری خودروهای خود در نقاط مختلف شهر استفاده کنند.
- ایمنی این جایگاه توزیع کوچک شهری(کمپکت) چگونه پایش می‌شود؟
احداث جایگاه عرضه سوخت تابع استانداردها و شاخص‌های فنی است که شرکت ملی پخش فرآورده‌های نفتی باید آن را تایید کند و مجوز ساخت و فعالیت دهد. جایگاه‌های کمپکت و تک سکو نیز از این قاعده مستثنا نیستند. از سوی دیگر، توجه به محیط زیست، موضوع دیگری است که سازمان متولی خود را دارد. به این معنا که احداث‌کننده این نوع جایگاه‌ها باید استانداردهای زیست محیطی مورد نظر سازمان محیط زیست را به‌طور دقیق رعایت و از این سازمان نیز مجوز دریافت کند. نکته دیگر درباره احداث جایگاه‌های فشرده بنزین، دریافت مجوز از سوی شورای عالی ترافیک است.
بنابراین مجموعه این مجوزها را می‌توان پایشی دقیق برای فعالیت ایمن جایگاه‌های فشرده بنزین تلقی کرد. بنابراین، ساخت و استقرار جایگاه فشرده بنزین با هدف تامین سلامت شهروندان، نیازمند گذشتن از فیلترهای مختلف برای دریافت تاییدیه‌های ایمنی (سلامت تجهیزات فنی و محیط زیست) آنهاست.
- شرکت ملی پخش فرآورده‌های نفتی ایران چه نقشی دارد؟
متولی اصلی احداث و بهره‌برداری از مجاری عرضه سوخت، حاکمیت و شرکت ملی پخش فرآورده‌های نفتی ایران نیز از طرف وزارت نفت نماینده دستگاه حاکمه است. با این توضیح این شرکت مسئولیت احداث و بهره‌برداری از جایگاه‌های عرضه سوخت را چه در مقیاس بزرگ و چه در مقیاس کوچک، به عهده دارد. وظیفه شرکت ملی پخش به عنوان ناظر عالیه و متولی سوخت‌رسانی در کشور این است که به نمایندگی از دستگاه حاکمیت، خدمات‌رسانی به مردم در حوزه سوخت را از طریق سرمایه‌گذاران بخش خصوصی انجام دهد.
-
سازوکار احداث جایگاه (بزرگ مقیاس، کوچک مقیاس) چگونه است؟
شرکت ملی پخش فرآورده‌های نفتی ایران برای احداث جایگاه جدید به‌وسیله سرمایه‌گذار بخش خصوصی، به روال گذشته عمل نمی‌کند و به شخص مجوز ساخت نمی‌دهد، بلکه این مجوز به صاحب برند (شرکت صاحب نشان) داده می‌شود. بنابراین هرکس بخواهد جایگاه سوخت احداث کند؛ چه کمپکت، چه تک سکو و چه بزرگ مقیاس، تقاضای خود را حتما باید از طریق شرکت‌های زنجیره‌ای صاحب نشان به شرکت ملی پخش فرآورده‌های نفتی اعلام کند، بنابراین تقاضاهای شخصی در این زمینه پذیرفته نمی شود.
- برگشت سرمایه جایگاه‌های کمپکت چگونه است؟
این نوع جایگاه‌ها برای احداث به زمین زیادی نیاز ندارند، تعداد تجهیزات (تلمبه، مخزن، نازل) به کار گرفته شده زیاد نیست، با نیروی انسانی کمی قابلیت بهره‌برداری دارد و به سرمایه‌گذاری زیادی هم نیاز ندارد. همه اینها، امتیازهایی هستند که در یک سرمایه‌گذاری و بازگشت آن می‌توانند مورد توجه قرار گیرند. برگشت سرمایه هزینه شده به مکان‌یابی و مقدار عرضه فرآورده نفتی در آن نیز بستگی دارد.
- جایگاه کمپکت- جایگاه فشرده-پمپ بنزین 5
جایگاه‌های کمپکت، محدود به ظرفیت ذخیره‌سازی مشخصی است یا این که می‌توان این نوع جایگاه را در ابعاد بزرگ‌تر باحجم عرضه بیشتر ایجاد کرد؟
به‌طور طبیعی، جایگاه‌های فشرده بنزین (کمپکت) با ظرفیت 20 هزار لیتر پاسخگوست، اما اگر شرکت صاحب نشانی بخواهد چنین جایگاهی را با ظرفیت ذخیره‌سازی بیشتر ایجاد کند، محدودیتی وجود ندارد. این موضوع به مکان احداث جایگاه و پیش‌بینی جایگاه‌دار به میزان فروش فرآورده‌های نفتی در آن برمی‌گردد.
در مکان‌هایی که جایگاه‌های سوخت (کوچک مقیاس، بزرگ مقیاس) احداث می‌شود، رضایت ساکنان محلی تا چه حد مورد توجه قرار می‌گیرد؟
به طورحتم در مکان‌یابی به این موضوع به عنوان یکی از شاخص‌های مهم توجه شده و در نظر گرفتن فاصله ساخت جایگاه از منازل مسکونی با لحاظ شرایط ایمن و استاندارد نیز بر پایه همین توجه است.
- آیا نکته دیگری هست که بخواهید به عنوان کلام پایانی بگویید؟
درچرخه سوخت‌رسانی، آنچه بیش از همه اهمیت دارد، رضایتمندی مردم است. تلاش مجموعه شرکت ملی پخش فرآورده‌های نفتی منطقه تهران به عنوان بخش فعال در این حوزه نیز حرکت در این مسیر برای دستیابی به همین هدف است؛ هدفی مهم که نقطه توقفی ندارد.
صرفه‌جویی در مصرف سوخت و انرژی به دلیل کاهش سفرهای درون شهری و ترددهای اضافه جهت سوختگیری، کمک به کاهش آلودگی هوا به علت تجهیز جایگاه‌ها به سیستم بازیافت بخارات بنزین که در طولانی‌مدت موجب کاهش آمار بیماری‌ها خواهد شد و کاهش زمان سوختگیری و به تبع آن کوتاه شدن صف جایگاه‌ها، مهمترین اهداف اجرای طرح جایگاه های کوچک مقیاس یا جایگاه سوخت کوچک شهری می باشد
با توجه به پراکندگی جایگاه‌های سوخت و میزان توقف در ترافیک جایگاه‌ها هر فرد برای سوختگیری به اجبار، مسافتی اضافی می‌پیماید که خود باعث ترافیک و آلودگی هوا می‌شود.
اگرچه در حال حاضر امکان ارائه آماری دقیق از خودروهای در حال تردد در شهر وجود ندارد اما با توجه به میانگین میزان سوختگیری هر خودرو به میزان 20 لیتر، روزانه حدود 100 هزار خودرو به جایگاه‌های سوخت مراجعه می‌کنند که پراکندگی آنها، میزان توقف در ترافیک و جایگاه‌ها و مسافت اضافی طی شده یکی از عوامل اصلی ایجاد ترافیک و مصرف بنزین اضافی است.
آنچه مسلم است اینکه با توجه به اتلاف وقت، صرف هزینه و آلودگی محیط زیست، بخش هنگفتی از سرمایه‌های ملی هدر می‌رود و نگران‌کننده‌تر آنکه جایگاه‌های سوخت موجود به خاطر قدیمی بودن و عدم بهره‌گیری از نوآوری‌های این صنعت، آلوده‌ترین نقاط شهرهای آلوده هستند و تهدید جدی برای سلامتی شهروندان است.
از سوی دیگر به دلیل عدم توجیه اقتصادی، سرمایه گذاران علاقه‌ای برای ساخت جایگاه بزرگ در شهر ندارند در حالی‌که آمار خودروها هر روز بیشتر می‌شود و عدم تعادل آن با تعداد نازل‌های بنزین نگرانی‌های یادشده را تشدید می‌کند.
در همین راستا و به منظور رفع معضلات ذکر شده، طرح ساخت جایگاه توزیع کوچک شهری، برای نخستین بار در کشور در شهر اصفهان اجرا شد، این مینی پمپ بنزین ها در راستای کاهش آلودگی هوا با ایده‌های نو به اصفهان آمده اند.
مدیریت شهری اصفهان هدف از احداث جایگاه توزیع کوچک شهری در این شهر را ایجاد تعادل بین نیاز شهروندان به جایگاه‌های سوخت و همچنین افزایش کیفیت هوا اعلام کرده است.
شرکتی که طرف قرارداد شهرداری قرار گرفته، اختراع خود را به ثبت رسانده است و تولید این محصول از این جهت اهمیت دارد که بخار بنزین توسط سیستمی که روی نازل تعبیه شده مکش می‌شود و دوباره به صورت بنزین در می‌آید که این موضوع سبب صرفه‌جویی در مصرف بنزین خواهد شد و به دنبال آن هوایی پاک‌تر را به همراه دارد.
جایگاه توزیع کوچک شهری اصفهان مطابق با استانداردهای روزدنیا
این جایگاه‌ها در بحث زیست‌محیطی به دلیل بهره‌مندی از سیستم بازیافت بخارات بنزین موجب جلوگیری از انتشار بخارات بنزین و سایر آلاینده ها در محیط جایگاه خواهد شد و نیز باتوجه به کاهش مسیر تردد و سفرهای درون شهری که به قصد سوختگیری انجام می‌شوند، این مهم تاثیر به‌سزایی در کاهش مصرف اکسیژن و تولید گازهای سمی از قبیل منوکسیدکربن دارند.
شهردار اصفهان در خصوص اهداف اجرای طرح ساخت جایگاه توزیع کوچک شهری در شهر اشاره و تصریح می کند: از آنجا که شهرداری ها باید به شهروندان و معضلات شهر به صورت عام نگاه کنند و در زمینه رفع معضلات شهری گام بردارند، چند هدف عمده و کلی در این زمینه دنبال شد که مهمترین آنها صرفه‌جویی در مصرف سوخت و انرژی به دلیل کاهش سفرهای درون شهری و ترددهای اضافه برای سوختگیری، کمک به کاهش آلودگی هوا به علت تجهیز جایگاه‌ها به سیستم بازیافت بخارات بنزین که در طولانی مدت موجب کاهش آمار بیماری‌ها خواهد شد، کاهش زمان سوختگیری و به تبع آن کوتاه شدن صف جایگاه‌ها است.
از مجموع آلاینده‌های وارد شده به اصفهان بخش زیادی از آن متعلق به صنایع شهری، بخشی صنایع خانگی و مقداری هم ناشی از ترافیک است، لذا برداشتن هر قدم در بحث کاهش ترافیک و به تبع آن کاهش آلودگی هوا در طولانی مدت برای تضمین سلامت جامعه ضروری است.
وی به بیان ویژگی های جایگاه توزیع کوچک شهری و مدرن بنزین اشاره می کند و می گوید: ویژگی های خاصی بر اساس استانداردهای روز دنیا در این پمپ ها پیش بینی شده که می توان به نیاز حداقلی به زمین، متناسب بودن طرح جایگاه‌ها با سیما و منظر شهری، اجرای سریع، جلوگیری از انتشار بخارات بنزین از باک خودروها و نیز از مخزن جایگاه‌ها و همچنین عدم ریزش بنزین، بالا بودن ضریب ایمنی، انطباق با استانداردهای روز دنیا، بهره‌مندی از سیستم پردازش‌کننده کیفی و کمی بنزین به صورت آنلاین و مستمر با مرکز و ارتباط آن با مراکز پخش فرآورده‌های نفتی که امکان اعمال مدیریت کیفی بر عرضه سوخت را فراهم می‌کند و همچنین ایجاد اشتغال برای 150 نفر در مرحله اول و 230 نفر پس از عملیات اجرایی و دائم که در شرایط بیکاری موجود قابل توجه است، اشاره کرد.
امروزه برای همگان واضح است که عدم مکان‌گزینی بهینه مراکز خدمات شهری در بیشتر کلانشهرها چه معضلات عظیمی در رفت و آمدهای داخل شهر ایجاد کرده و حجم بالای تردد شهروندان و سفرهای بی مورد و مکرر تا چه اندازه بر مشکلات زیست محیطی و ترافیکی افزوده است.
لذا با توجه به مسائل و مشکلات ذکر شده، مکان‌گزینی صحیح مراکز خدمات شهری می‌تواند جابجایی روزانه را روان‌تر و ضمن صرفه‌جویی اقتصادی از اتلاف وقت شهروندان جلوگیری کرده و محیط زیست سالم و زندگی مطلوبی که مورد نظر برنامه‌ریزان شهری است را به ارمغان بیاورد.
رییس اداره هماهنگی مناطق معاونت ترافیک شهرداری اصفهان اظهار می کند: جانمایی نقاط مناسب برای احداث جایگاه‌های توزیع سوخت کوچک شهری با تشکیل تیمی متشکل از کارشناسان معاونت‌های حمل و نقل و ترافیک و خدمات شهری اصفهان، نمایندگان شهرداری‌های مناطق 15گانه، سازمان محیط زیست و شرکت پخش فرآورده‌های نفتی انجام شده است.